donderdag 25 september 2014
Vroeger was het gros van het fruitsap afkomstig uit de Verenigde Staten, en dan vooral uit Florida. Toen die regio sterk getroffen werd door periodes van strenge vorst in de jaren '60, '70 en '90, ontstond er een internationale vraag naar sinaasappelsap. Braziliaanse boeren en ondernemers konden hier door hun geografische en klimatologische voordeel snel op inspelen, en stootten op erg korte termijn de Verenigde Staten van de troon als belangrijkste productieregio.
Amerikaanse belangengroepen lieten zich uiteraard niet onbetuigd, en algauw werd de uitvoer van Braziliaans sinaasappelsap fors bemoeilijkt door politieke handelsbelemmeringen. Het aanwezige, en nog maar pril ontloken economisch potentieel, kreeg daardoor een stevige knauw.
Middels belemmeringen probeerden de Westerse grootmachten – de VS op kop – de eigen industrie te beschermen en de Braziliaanse uitvoer van sinaasappelsapconcentraat te beperken. Terwijl de prijs voor de consument steeg, werd de Braziliaanse sapindustrie tot doorgedreven concentratie gedwongen. Een miljardenindustrie kwam zo in de handen van slechts drie bedrijven. De kost van een dergelijke economische machtspositie – zowel voor de consument, als voor de boeren en landarbeiders in Brazilië – is nauwelijks te bevatten.
"Dit alles illustreert hoe fout het internationale handelen vandaag ineen zit."
Dit alles illustreert hoe fout het internationale handelen vandaag ineen zit. Er staan wel remmen op de uitvoer van sinaasappels en concentraat, maar niet op de accumulatie van macht en kapitaal bij een beperkte groep industriële verwerkers. Daarnaast maakt het verhaal duidelijk hoe de beide ziektes die we in de campagne Alle kaarten op tafel willen thematiseren (handelsbelemmeringen en marktfalen) elkaar bevruchten; in dit geval voedde het Westerse protectionisme de machtsconcentratie in Brazilië.
Bovendien maakt die sterke machtsconcentratie dat het steeds minder plausibel wordt dat er nog politiek wordt ingegrepen op de machtsbasis van de grote verwerkers. Economische macht schept immers onherroepelijk ook politieke macht, dominante bedrijven slagen er in toenemende mate in om regelgeving naar hun hand te zetten. Een tekenend voorbeeld was de ‘Operatie Fanta’: toen de Braziliaanse autoriteiten in 2006 binnenvielen in de hoofdkantoren van de dominante verwerkers, op verdenking van kartelvorming en prijsafspraken, slaagden dezen er met hulp van hun politieke en economische contacten in om een uitspraak meerdere malen op de lange baan schuiven.
Ten slotte geeft het relaas aan hoe gewillig Westerse overheden zijn om de kortetermijnbelangen van de plaatselijke industrie te laten primeren op de belangen van de eigen consumenten, en van de boeren en arbeiders in het Zuiden. Invoerbelemmeringen verhogen kunstmatig de prijs van het ingevoerde goed waardoor ze niet enkel nadelig zijn voor producenten in het Zuiden, maar evenzeer voor consumenten in het Noorden.
Kortom, het is de hoogste tijd voor een regelgevend kader dat ontwikkeling echt ter harte neemt: een kader dat handel met het Zuiden niet langer sanctioneert op protectionistische gronden maar wel ingrijpt daar waar het nodig is: op de concentratie van macht bij grote bedrijven.
Meer weten? www.oxfamwereldwinkels.be/fruitsapketen
http://www.dewereldmorgen.be/blog/oxfam ... itsapmarkt