Iedereen moet weten dat Ivan Seixas
in Brazilië gevangen zat
23 mei 2013|
tekstAnne-Marie Verhagen|
beeld Anne-Marie Verhagen|
artikel 17 van 17|
trefwoord Brazilië
Ivan Seixas is getrouwd en heeft drie kinderen. Hij is politiek coördinator van de waarheidscommissie in Sao Paolo en directeur van een memorial center van het militair regime. Uit zijn ogen spreekt rust en hij straalt een kalme tevredenheid uit. Niets is minder waar, want hij zal de rest van zijn leven een verhaal vertellen dat niet vergeten mag worden.
Nog steeds zijn de gevolgen van de militaire dictatuur die van 1964 tot 1985 heerste in Brazilië aanwezig. De militaire politie die door de straten van Sao Paolo loopt is zeer gevreesd onder de inwoners. Ze staan bekend als corrupt en meedogenloos. Toen het leger de macht greep, waren het vooral communisten die daar zwaar onder leden. Het communistische gedachtegoed werd gezien als een gevaarlijke ziekte die zo snel mogelijk uitgeroeid moest worden.
Jong en onbezonnen was Ivan Seixas, overtuigd van de leer van het communisme. Samen met zijn vader gaat hij op 16 april 1971 naar een illegale bijeenkomst. Niemand gebruikt zijn eigen naam, omdat iedere kameraad in werkelijkheid een verrader kan zijn. De tijd en locatie zijn altijd geheim, de risico’s van het bijwonen van die bijeenkomsten zijn groot. Wat Ivan niet weet, is dat de militaire politie dit keer op de hoogte is. Een vriend van zijn vader is onder druk van marteling bezweken en heeft de informatie doorgespeeld.
Ze kenden de man al jaren. Ivan zucht en hij staart voor zich uit. Zijn stem trilt als hij terugdenkt aan dat fatale moment. “Toen hij ons vanaf de andere kant van de straat gebaarde te komen, waren we ons van geen gevaar bewust. Het bleek een valstrik te zijn. De politie kwam tevoorschijn en voor ik het wist werd ik samen met mijn vader afgevoerd naar de gevangenis.”
'Vlucht maar hond', riepen ze
Ivan en zijn vader worden door de soldaten opgesloten in dezelfde ruimte. Op dat moment gaat de deur van de hel open. “We zijn urenlang gemarteld. Het geweld was zo erg, dat de handboeien van mijn vader braken. Ze probeerden allerlei informatie over onze actiegroep los te krijgen en ze waren bereid daar heel ver voor te gaan.” De twee mannen worden daarna uit elkaar gehaald. Het martelen gaat onafgebroken door. “Ik dacht dat ik mijn verstand zou verliezen en besloot dat er iets moest gebeuren. Ik gaf een valse locatie op van een bijeenkomst, in de hoop dat ik op dezelfde manier gebruikt zou worden als de vriend van mijn vader. Wie weet zou ik kunnen ontsnappen. Maar de soldaten gingen alleen op pad en lieten mij achter in mijn cel. Het duurde niet lang voor ze ontdekten dat mijn informatie onjuist was.”
De soldaten sleuren Ivan een auto in en rijden met hem naar het bos. “'Vlucht maar hond, dan schieten we je neer', riepen ze. Ik verwachtte ieder moment een kogel, maar in plaats daarvan sloegen ze me op de grond en schoten zonder me te raken. Ik was verdoofd van angst. Tot op de dag van vandaag ben ik zo dankbaar dat ze me toen niet hebben vermoord.”
Op weg terug naar de gevangenis, stoppen de soldaten voor koffie. Ivan blijft geboeid achter in de auto. Voor de kiosk liggen kranten en op een van de voorpagina’s ziet hij dat zijn vader dood is. Vermoord: Hij is doodgemarteld. Ivan zelf wordt teruggebracht naar zijn cel en het martelen gaat door. Hij wordt onderworpen aan elektrische schokken, schoppen, slaan en verstikking met een natte doek. Ivan stopt even met vertellen en neemt een slok van zijn koffie. Hoewel hij zijn verhaal al tientallen keren heeft verteld, blijft het lastig. Vooral het feit dat zijn vader wel is vermoord en hij niet, is iets waar hij moeilijk mee om kan gaan. Zelf denkt hij dat hij vanwege een democratische reden niet is vermoord. Van de gevangenen werd er vijftig procent vermoord en vijftig procent bleef in leven. “Dat was mijn geluk, hoewel dat niet zo voelde. Ik werd zes jaar lang van gevangenis naar gevangenis verplaatst. Lange tijd verbleef ik in een krankzinnigengesticht, waar ik heel slecht ben behandeld. Ik mocht niets lezen, naar niets luisteren en met niemand praten.”
De dan nog jonge Ivan wordt steeds wanhopiger. Hij zoekt allerlei manieren om zichzelf te ontvluchten. “Allereerst hoopte ik dat God me kon redden, maar toen er na lange tijd niets veranderde, begreep ik dat dit niet hielp. Toen hoopte ik dat ik gek zou worden, om aan de realiteit te kunnen ontvluchten. Mijn laatste uitweg was zelfmoord. Ik bond lakens om mijn nek, maar zelfs dat mislukte. Op een bepaald moment besloot ik in leven te blijven. Al was het maar om het lot te tarten. Ik wilde blijven leven, zodat ik op een dag zou kunnen terugvechten.”
Zijn situatie blijft niet onopgemerkt. Europa begint zich steeds meer te bemoeien met het militaire regime in Brazilië. Ivans zaak wordt bekend. Organisaties als Amnesty International zetten een grote actie op om Ivan bij te staan. Er komen brieven, onder andere uit Nederland, om hem een hart onder de riem te steken. Hele scholen zetten hun handtekening onder petities en sturen hem tekeningen.
“Het was bijzonder en tegelijkertijd bizar om deze brieven te krijgen. Jonge kinderen schreven over hoe hun dag was geweest op school en wat ze hadden gekregen voor hun verjaardag. Het was zo waardevol om te weten dat er mensen waren die aan me dachten. Die brieven hebben me er echt doorheen gesleurd,” vertelt Ivan.
De dictatuur in Brazilië is altijd al gedoemd geweest om te mislukken, stelt hij. ”Dat gebeurde uiteindelijk ook. Natuurlijk wilde iedereen eerst zijn eigen hachje redden. Het militaire regime moest zo snel mogelijk van de schandalen af. Dat is de enige reden dat ik vrijgelaten ben. De militaire rechter zei letterlijk tegen me: “We hebben geen keuze, daarom laten we je vrij.” De nachtmerrie was nog niet ten einde. Een veertien uur durende ondervraging volgde. Er werden foto's genomen, alles wat Ivan zei is opgenomen. “Toen ik voorgoed de gevangenis verliet, beloofden ze me op een dag te zullen vermoorden.”
Hoewel hij wordt vrijgelaten, zit een normaal bestaan er nog niet in voor Ivan. Hij wordt nog steeds in de gaten gehouden. “Ik was nog maar een jonge vent en dus wilde ik meisjes leren kennen en een normaal leven leiden.” Als voorbeeld noemt hij de ontmoeting met een bepaald meisje uit de buurt. “Op een gegeven moment vroeg ze me of ik homo was. Verbaasd vroeg ik haar hoe ze hierbij kwam. ‘Die man staat steeds naar je te kijken’, antwoordde ze. Ik besefte toen dat er snel wat moest veranderen aan mijn situatie. Het werd steeds gevaarlijker voor me, als ze me wilden vermoorden zou geen haan ernaar kraaien.”
Ivan besluit zijn verhaal te delen met iedereen die hij tegenkomt. Hij geeft toespraken en doet mee aan acties voor slachtoffers van het militaire regime. Door al deze publiciteit wordt hij een publiek figuur. Het is een bewuste keuze. Zolang hij een bekend gezicht heeft is het lastiger om uit de weg geruimd te worden, bovendien is het een manier om de dingen te verwerken. Het gevangenschap heeft fysieke littekens achtergelaten.
“Al jaren heb ik last van mijn rug. Toen ik het bij de dokter liet onderzoeken, bleek het een gebroken botje te zijn, afkomstig van mijn eerste dag gevangenschap.” Dit litteken is lang niet het enige dat Ivan heeft overgehouden aan zijn jaren in een Braziliaanse gevangenis. Toch koestert hij geen wrok meer. “Doordat ik er zoveel over heb kunnen praten heb ik de dingen kunnen verwerken. Wie vecht, die leeft.”
http://www.verspers.nl/artikel/join/250 ... angen-zat/