Aanmelden:


Statistieken

Wie is er online:
Geregistreerde gebruikers: Cunha, Dilma, Holambra, Progresso

Aantal leden 522
Ons nieuwste lid is Simon Veldman

Blog

Over wateroorlogen en hoe waterbronnen te doen herleven

door Luc Vankrunkelsven

Momenteel is er een wateroorlog gaande. In Brazilië. In Afrika. In Palestina. Wereldwijd. Tegelijk zijn er initiatieven alom om waterbronnen te doen herleven.

guilherme jofili (CC BY 2.0)

Guilherme Albuquerque (CC BY-NC 2.0)

Amanda Wild (CC BY 2.0)

© bbaguabrasil.com.br

Op de dag dat Temer, de president ad-interim, de steun krijgt van de verzamelde agrobusiness verzamelen we in Minas Gerais met een nokvolle aula. Allen vóór een andere landbouw. Het is van in’t begin duidelijk dat deze rechtse regering de volle steun zou krijgen van de agrobusiness en van de bancada ruralista in het federale parlement.

Het is dan ook niet toevallig dat eind juni een absurde wet werd gestemd. Ze geeft de mogelijkheid om het Zika-virus met gifvliegtuigen boven de steden te bestrijden. Niet alleen meer gifspuitende vliegtuigen boven sojavelden dus, maar nu rechtstreeks effectief op de hoofden van miljoenen mensen.

Zou er een verband zijn met het feit dat in dit immense land het voorbije jaar 20 % minder pesticiden werden versast?

Tot waterbronnen die terug opborrelen

Maar niet geklaagd. Even deze chemische oorlogsverklaring vergeten voor het ‘Eerste forum van natuurwetenschappen in relatie met betrokkenen van de Cerrado’; in het Instituto Federal van Noord Minas-Gerais, Campus Januária.

De rector van het Federale Instituut zet meteen de toon: ‘In de tachtiger jaren kwamen hier firma’s aan, die alleen maar uit waren op winst. We dachten dat het om onze ontwikkeling ging en deden onwetend mee. Ze plunderden de Cerrado en lieten ons verarmd achter. Wij willen nu andere wegen inslaan, die van de agroecologie, in harmonie met wat de natuur ons te bieden heeft.’

Ik moet zeggen dat deze veearts-rector mij zeer emotioneerde, zoals twee jaar geleden een andere veearts aan de universiteit van Pelotas. Beiden zagen op latere leeftijd in dat de Cerrado vernietigen, het leven zelf vernietigen is. Het leven dat vooral uit water bestaat. De dag staat dan ook in het teken van ‘Hoe de waterbronnen terug opwekken?’, waterbronnen die uitgedroogd zijn door veehouderij tot aan de bronnen, door de massale aanplant van eucalyptus en andere ondoordachte aanslagen op de natuurlijke evenwichten.

Amanda Wild (CC BY 2.0)

Wetenschap en praktijk hand in hand

Indrukwekkend aan deze dag is dat hier niet alleen veel studenten samenscholen, maar ook boeren die niet de kans kregen om te studeren, mensen van Quilombolas (afstammelingen van gevluchte slaven), traditionele volkeren, vertegenwoordigers van NGO’s en bewegingen. De getuigenissen zijn erg pakkend, zowel door de aanwezigen ter plekke, als bij de voorstelling van de opties van het Instituut door middel van een film met heel wat mensen die het woord nemen.

Blijkt dat het instituut, zoals bijna allen in het land, vooral ten dienste stond van het opgedrongen agrobusinessmodel.

Nu wordt al jaren uitdrukkelijk gekozen voor de ondersteuning van de echte boerenlandbouw met zijn agrobiodiversiteit, geënt op de biodiversiteit die de natuur te bieden heeft. Een uitspraak die bij mij blijft hangen: ‘A vaca domina na cama da peixe’/’de koe domineert in het bed van de vis’.

Doordat de bronnen niet beschermd worden en de koeien tot bij het water kunnen, liggen ze in het droge seizoen in de bedding van de rivier.

In eerste instantie verstond ik de uitdrukking niet, maar gaandeweg wordt het me duidelijk. Doordat de bronnen niet beschermd worden en de koeien tot bij het water kunnen, liggen ze in het droge seizoen in de bedding van de rivier.

Zaak is dus van de wet te volgen en 30 meter van de rivieren te blijven, vooral de bronnen goed af te palen en te herbebossen met een diversiteit aan bomen en ander groen.

De aanwezige vertegenwoordigers van de Xakriabá gaven het juiste voorbeeld. Op eigen initiatief paalden ze 30 bronnen af!

Aan het eind van de dag wordt een document opgesteld, van waaruit het Federale Instituut projecten en programma’s gaat opzetten. De bedoeling is om zich niet tot tijdelijke projecten te beperken, maar om blijvend vooruitgang te boeken. Vertrekkend vanuit de vragen van de diverse bevolking.

Umbu en tamarindo

© bbaguabrasil.com.br

De tweede dag gaan we – een bus vol – op excursie. Eerst naar het park met de grotten van Peruaçu. Nadien zijn we te gast bij twee boerenfamilies. Ze waren betrokken in het gemeenschapsproject van “Ấgua Brasil”; een samenwerkingsverband van Caritas, WWF en andere partners. Ik ben altijd kritisch geweest voor WWF — voor zijn ronde tafels van ‘maatschappelijk verantwoorde’ soja — maar wat ze hier hebben opgezet, verdient een pluim.

Op elk moment van het jaar is er altijd wel een vrucht die kan geoogst en verwerkt worden.

Terwijl we in het droge seizoen zijn met alleen maar verdroogde planten en verdwaasde koeien, worden we ‘s middags ontvangen bij een vrouw met verse groenten en fruit van haar eigen agroforestry-bedrijfje. Sla, wortelen, rode biet, … Umbu en tamarindo om te drinken.

Ze leidt ons rond in haar veelkleurige groententuin zonder gif en vertelt ronduit over de zegeningen van twee citernes: één voor huishoudelijk gebruik en voor drinkwater en een grotere voor het bedrijf. Allemaal opgevangen water van het regenseizoen.

Pequi, umbu, tamarindo, araça en zovele andere cerradobomen zorgen het hele jaar door voor vruchten. Het zogenaamde extrativisme. Op elk moment van het jaar is er altijd wel een vrucht die kan geoogst en verwerkt worden. Dat verwerken en dus meerwaarde realiseren, leerden ze vanuit het project.

Ook het uitwisselen van sementes crioulas (diversiteit aan zaden in boeren handen) werd hervat. Boeren en boerinnen vinden elkaar en organiseren zich gezamelijk.

Heropstanding van de buriti-palmboom

Guilherme Albuquerque (CC BY-NC 2.0)

Nadien trekken we naar een boerenkoppel dat waterbronnen opwekt. Letterlijk. Wat dood was door de onwetendheid van de ‘moderniteit’ en ‘vooruitgang’ van de laatste decennia, komt weer tot leven. Ze omheinden de bronnen zodat er geen koeien bij kunnen.

Al jaren brengen ze allerlei planten en bomen rond de bronnen en zie: ze beginnen terug te borrelen, terwijl de omgeving er kurkdroog bijligt.

Al jaren brengen ze allerlei planten en bomen rond de bronnen en zie: ze beginnen terug te borrelen, terwijl de omgeving er kurkdroog bijligt. Rond de bronnen is het een waar humusfeest. Fier leidt de boer ons rond en wijst hij ons vooral op het succes van de buriti (typische palmboom, waar in deze streken een hele cultuur op gebouwd was).

Buritis gedijen best in de veredas (moeras- en brongebieden). Daar deze veredas de laatste decennia uitdroogden of bewust drooggelegd werden, zag men hier vooral buritis treuren en sterven.

Het is dan ook bijzonder om deze bomen fier de kop te zien opsteken.

Waterconflicten

Qua water gaat het er in Brazilië niet even vredevol aan toe. In het jaarverslag van CPT-2015 (Comissão Pastoral da Terra) gaat het om dé grote nieuwe conflicthaard. Anno 2015 waren er 135 waterconflicten, waarbij 42.337 families betrokken waren. Het gaat dan vooral om conflicten bij het onteigenen voor nieuwe stuwdammen — denk aan het wereldnieuws rond Belo Monte — en voor water dat vooral naar de agrobusiness en zijn export gaat.

Deze twee dagen leren ons althans dat theorie en praktijk elkaar kunnen bevruchten. Agrarische wetenschap verbonden met wat de boeren en de natuur nodig hebben, maakt een groot verschil.

Het is voor mij een rijke afronding van zes weken rondtoeren in een deels vernietigd, maar herstelbaar land.

LUC VANKRUNKELSVEN

Overgenomen met toestemming van MO en Luc van Krunkelsven