Het Braziliaanse hooggerechtshof, beter gekend onder zijn afkorting STF (Supremo Tribunal Federal) heeft elf leden, opperrechters met het ambt van minister. Wie het in België of Nederland heeft over bekende Belgen of dito Nederlanders, zal niet veel moeite hebben om enkele namen los te weken bij een toevallige voorbijganger. Zo ook voor de ministers van het STF; zij zijn bekende Brazilianen, in tegenstelling met hun collega's in andere landen waar het profiel wat discreter is.

Namen als Gilmar Mendes, Rosa Weber, Luíz Roberto Barroso, Cármen Lúcia, Luiz Fux of Alexandre de Moraes, klinken meer dan welbekend in de oren van de toevallige Braziliaanse voorbijganger. Deze laatste, ook bekend als "Xandão" of de "sheriff" liet zich zodanig opvallen in de voorbije jaren dat hij gezien wordt als een van de machtigste mensen van Brazilië. Ook hun "kleuren" zijn niet onbekend. Minister Kassio Nunes Marques en André Mendonça werden lid van het hoogstaand groepje op aanduiding van ex-president Jair Bolsonaro. Tot op vandaag laten ze dat ook goed merken, bij iedere stemming. De jongste nieuwkomer, Cristiano Zanin, kon de begeerde toga rond zijn schouders hangen omdat president Lula hem aanwees, niet in het minst omdat hij Lula begeleidde in de periode dat hij beschuldigd werd van corruptie, en opgesloten in de gevangenis. Zijn benoeming was een geste van dankbaarheid, vriendschap, trouw. Hij maakt alvast een uitzondering op de verwachtingen omdat hij al enkele keren tegen de belangen van links stemde. En dan is er Dias Toffoli (55). Deze was voorheen advocaat voor de arbeiderspartij PT. In 2007 werd hij door Lula aangeduid als rechter bij het STF.

Lava Jato

Het Lava Jato onderzoek werd al enkele malen dood verklaard. Het begon al af te brokkelen ten tijde dat Dilma Rousseff, na een impeachment procedure, afgezet werd. Haar vice, Michel Temer, nam het presidentiële lint over en werd betrapt op de uitspraak "Het moet maar eens gedaan zijn met dat bloeden". Dilma had voordien, in haar eerste ambtstermijn, zes ministers wandelen gestuurd na beschuldigingen van corruptie, door het Lava Jato onderzoek.

Bolsonaro sprong op de kar van de strijd tegen de corruptie, met de hulp van rechter Sérgio Moro, die minister van Justitie werd. Dat werd het begin van het einde van Lava Jato, mede door het besluit van het STF om de veroordeling van Lula te annuleren, en door te verklaren dat Moro partijdig was en meer handelde als een politicus dan een rechter. Deze week kwam de doodsteek. Dias Toffoli verklaarde dat alle bewijzen die het Lava Jato onderzoek wist te verkrijgen door een gerechtelijk akkoord met de aannemer Odebrecht, ongeldig waren. Volgens Toffoli respecteerden de Lava Jato-onderzoekers geen “eerlijke rechtsgang, voldeden ze niet aan superieure rechterlijke beslissingen en handelden ze partijdig en buiten hun bevoegdheidsgebied”.

Het annuleren van Lava Jato betekent niet dat er niet gestolen werd, het betekent dat het een politiek project diende, met name Lula veroordelen en in de gevangenis houden, zodat hij niet mee zou doen aan de verkiezingen van 2018. Toffoli: “Dit was de grootste gerechtelijke dwaling in de geschiedenis”. Lava Jato-onderzoekers, zoals Moro en voormalig officier van justitie Deltan Dallagnol, kunnen voortaan gestraft worden voor wat ze deden. Men kan zich de impact voorstellen van Toffoli's monocratisch besluit.

Stemgeheim

Lula stelde deze week voor dat de stemmingen van de leden van het hof voortaan geheim zouden blijven, "omdat de maatschappij niet hoeft te weten hoe de ene of andere minister stemt". Het idee botst met de mening van minister Luíz Roberto Barroso die een voorstander is van openheid. Barroso neemt de leiding van het hof over op 28 september, omdat de huidige voorzitster, Rosa Weber, met pensioen gaat. De oorzaak van het probleem is echter niet de geheimhouding of een teveel aan openheid. De publieke opinie begrijpt vaak niet het gebrek aan logica of de houding die wordt aangenomen bij bepaalde processen. In verschillende politieke contexten lijkt het resultaat van de stemmingen ook verschillend.

Dias Toffoli annuleert de bewijzen die destijds bekomen werden door een gerechtelijk akkoord, omschrijft de opsluiting van Lula als een "historische fout" en de onderzoeksactie als een heuse "samenzwering met als doel een onschuldige man voor te stellen als iemand die misdaden beging die hij in werkelijkheid nooit heeft begaan".

Nochtans, in 2016 zei Toffoli (n.a.v. de afzetting van Dilma en het Lava Jato onderzoek): "Het kan niet gezegd worden dat het om een staatsgreep ging. Het valt allemaal onder een democratische rechtsstaat. Iedereen heeft een advocaat, gaat in beroep, voert zijn verdediging in de daarvoor bestemde gerechtelijke instanties". Toffoli was toen niet onder de indruk van de harde positie die toen ingenomen werd door het openbaar ministerie dat Lula beschuldigde.

Drie jaar later had hij al wat kritiek maar bleef de centrale logica van het onderzoek verdedigen. Hij vond enkel dat Lava Jato bedrijven vernietigde: "Dat zou nooit gebeuren in de Verenigde Staten, gebeurde nooit in Duitsland".

Feit is dat Lula gelooft dat, zowel in de mensalão affaire als in zijn opsluiting in de gevangenis, de beslissing anders zou geweest zijn als er niet zoveel druk uitgeoefend werd door de Braziliaanse maatschappij, vooral op Barroso - die bittere reacties te verwerken kreeg van geallieerden van Lula, omwille van zijn standpunten in het Lava Jato onderzoek. Barroso werd aangeduid voor het hof door Dilma Rousseff. Ook Toffoli kreeg het zwaar te verduren van de 'petistas', nadat hij weigerde om Lula naar de begrafenis van zijn broer te laten gaan, toen hij nog opgesloten zat door de operatie Lava Jato, dezelfde operatie die nu helemaal onderuit gehaald wordt door de minister.

Misschien heeft Lula gelijk en moeten stemmingen en beslissingen discreter plaatsvinden, al was het maar om de heren en dames togadragers tegen zichzelf te beschermen.

Metrópoles - Estadão

Foto: Reproductie Nelson Jr./SCO/STF

Source: https://www.link2brazil.com/post/r-i-p-lava-jato