Aanmelden:


Statistieken

Wie is er online:
Geregistreerde gebruikers: comulder, Cunha, Dilma

Aantal leden 522
Ons nieuwste lid is Simon Veldman

Blog

Doe normaal

door Luc Vankrunkelsven

Deze middag na het middagmaal werd me een koffietje aangeboden. Ja, in Brazilië wordt dat doorgaans gratis aangeboden; in België is dat betalen geblazen.

Wit, witter, witst

De bediende van het restaurant vraagt: “Wil je bruine suiker of ‘normale’ suiker?” Ik vraag wat stout: “Wat is ‘normaal’?”

Het werd een heel gesprek. Zitten we niet dikwijls met een omgekeerde wereld? De niet-geraffineerde suiker zou logischerwijze ‘normaal’ moeten heten; de witte, geraffineerde: abnormaal. Wat zit er nog aan goeds in witte suiker, gesteld dat suiker gezond zou zijn voor een mens?

Hetzelfde geldt voor ‘wit brood’. Is dat het normale en donker brood het wat rare brood, symbool van armoede? Symbool van wat je vooral niet wil zijn.

Expoke

Neem nu ons ‘Expoke’. Enkele jaren geleden waren we in een bakkerij te Zarlardinge om er de echte Geraardsbergse mattentaarten te kopen. Komt daar toch een vrouw binnen zeker en die vraagt naar een ‘expoke’! De bakker verstaat het meteen, want het is heel ‘gewoon’. Normaal. Voor de Expo van 1958 werd inderdaad een héél wit brood ontworpen, een expoke, dat blijkbaar nog altijd verkocht wordt. Wit. Alle vitaminen zijn eruit! 1958 was 13 jaar na de Tweede Wereldoorlog. Er was toen van alles te kort. Als er al oorlogsbrood was, dan was het bruin of grauw. Jarenlang is donker, bruin of zwart brood symbool geweest van armoede en tekort. Wat een verademing dat ‘expoke’!

Pas later, gaandeweg vanuit gezondheidsoverwegingen, begonnen mensen terug roggebrood en co te eten. Nu hebben hebben we een overvloed van allerlei broodsoorten.

Wit brood in Afrika

Vandaag moest ik onverwachts spreken voor 15 Soedanezen, op uitwisseling in Brazilië. Het gaat nog om een uitloper van de Afrika-politiek van voormalig president Lula…, die nu in de gevangenis zit. Het werd een moeilijke, maar interessante oefening: dialoog tussen de Braziliaanse studenten van het Instituto Federal van Rio Pomba (waarvan de meesten geen Engels kennen) en de Soedanese gasten (die geen Portugees verstaan). We gebruikten onze film ‘Koe nummer 80 heeft een probleem’ in het Engels. In deze film zie je o.a. hoe Afrikanen nogal graag met Frans brood door de straten lopen. Wie wat door-analyseert, weet dat dat nog een gevolg is van het ‘Food for peace’-programma van de Verenigde Staten. Sinds de 19e eeuw exporteren de Amerikanen schepen vol tarwe naar de wereldmarkt, in eerste instantie naar Europa. Daaruit ontstond de grote landbouwcrisis in Europa eind 19e eeuw. Hieruit ontstonden dan weer de Boerenbonden in Nederland, België en andere landen. (1)

Food for Peace en de opgelegde ‘vrede’

Als de dollar hoog staat, dan verandert de Amerikaanse politiek. Zo was het raak in 1954. De dollar stond hoog. Amerika geraakte zijn graan op de wereldmarkt niet meer kwijt. Daarom volgde het ambitieuze plan ‘Food for Peace’ van 1955. Sinds die tijd valt dat rechtstreeks onder de State Department, Buitenlandse Zaken. Ook nog anno 2018. Graan wordt een strategisch wapen. De Pax Americana wordt via het graan opgelegd, zoals 2000 jaar geleden de Pax Romana. Vrede is dan wel een heel cynisch woord. Eerst wordt de smaak van volkeren in het Zuiden omgeturnd naar het zoete brood van het Noorden. Vervolgens kunnen ze’t niet meer missen en zijn ze afhankelijk gemaakt van tarwe-import, die ze mogen betalen. Schuldenlast verzekerd, want in Congo, Senegal of in grote delen van het warme Brazilië kan je geen tarwe inzaaien.

Pax Americana én Europea

Nadien volgde in de jaren ’80-’90 de Pax Europea. Daar Europa 50 miljoen ton graanvervangers importeert (waarvan 35 tot soms 40 miljoen ton soja; van deze 35 miljoen ton, 20 miljoen uit Brazilië) en steeds meer tonnen per hectare oogst (‘dankzij’ veel kunstmest en gif), begint de Europese Unie jaarlijks structureel 20 tot 30 miljoen tarwe te dumpen op de wereldmarkt. Vooral richting Afrika. Afrika is nu gelukkig. De mensen kunnen wit brood eten. Tóch vluchten ze naar Europa. De opgelegde vrede, maakt blijkbaar de lokale boeren-economie kapot. De dumping van ingevroren, kippenbillen doet de rest. (2)

Ook in Brazilië is wit, Frans brood de regel. Bruin brood is de uitzondering, al komt daar stilaan verandering in, vooral vanuit de middenklasse in de steden. De voorbije dagen verbleef ik in Contagem in een gemeenschap van norbertijnen. Vandaaruit was het reizen naar Belo Horizonte, naar het nationale treffen van agro-ecologie. Ontbijt bij de norbertijnen? Kleine Franse broodjes met boter. Meer niet. Zoals in de meeste Braziliaanse gezinnen. En zeggen dat hier eeuwenlang een maniokcultuur heeft geleegd. Om nog maar te zwijgen over de enorme diversiteit aan fruit. Fruit van de Cerrado is niet normaal. Appels uit Argentinië wel.

Doe normaal of ga weg

Heel deze overweging doet me denken aan een poster die ik 30 jaar geleden in de Wereldwinkel kocht: “Heb je ooit een normaal mens ontmoet en beviel het je?” Het was gedrukt op spiegelend papier. Je kon dus jezelf zien. Normaal? Het hing jarenlang op mijn deur in Averbode.

Of wat te denken van Minister-President Rutte van Nederland met zijn beroemde, populistische uitspraak: “Doe normaal of ga weg!”? Open VLD heeft nu als verkiezingsslogan: ‘Gewoon doen’. Een variant?

Luc Vankrunkelsven,

Rio Pomba, 5 juni 2018.

(1) Zie het eerste boek dat Wervel ooit mee uitgaf: ‘100 jaar boeren’, Epo, 1990. Voor de geschiedenis van Food for Peace, zie het artikel ‘Veevoeder, een geschiedenis van afhankelijkheid’ in ‘Brazilië-Europa in fragmenten?’, Wervel, 2010.

(2) Zie de film ‘Chicken Madness’ op youtube; ook gemeld aan de Soedanezen.

Overgenomen met toestemming van Luc Vankrunkelsven